Ptaszyniec (Dermanyssus Gallinae) – maleńki roztocz, ledwie widoczny gołym okiem. Jest najbardziej szkodliwym i najbardziej dokuczliwym pasożytem drobiu. Żeruje w ogromnych skupiskach w fermach hodowlanych kur i innych ptaków domowych. Roztocz ten atakuje kury, perliczki, indyki, bażanty, gołębie a także ptactwo dzikie, liczne ssaki, w tym również ludzi.
Ciało ptaszyńca kurzego jest spłaszczone, podłużnie owalne. Są barwy szarej i długości do 0,75 mm. Po nassaniu się krwi roztocze przybierają kształt prawie kulisty i ubarwienie czerwone, osiągając długość nawet do 1 mm. W rozwoju osobniczym tych roztoczy występuje stadium jaja, larwy, protonimfy i deutonimfy oraz imago. Cykl rozwojowy przebiega bardzo szybko i już w ciągu 7 dni z larw mogą powstać osobniki dorosłe. Wysoka płodność samic oraz krótki cykl rozwojowy wpływają na masowe pojawianie się ptaszyńców w okresie od późnej wiosny do początków jesieni. Chłodnym latem rozwój ptaszyńców jest spowolniony. Ptaszyńce doskonale przystosowały się do pasożytniczego trybu życia, są odporne na długotrwały brak pożywienia i picia. Bez pokarmu mogą przeżyć kilka miesięcy.
Szkody wywoływane przez ptaszyńce
- wywołują niedokrwistość, świąd, niepokój i bezsenność ptaków;
- przyczyniają się do znacznych strat produkcji przejawiające się głównie w pogorszeniu kondycji ptaków, gorszym wykorzystaniu karmy i obniżeniu nieśności u kur niosek;
- stres wywołany przez ptaszyńca powoduje pobudzenie u kur, zaczynają się dziobać, prowadząc do uszkodzeń ciała a nawet kanibalizmu;
- stwierdza się zwiększoną śmiertelność. Pisklęta silnie zaatakowane masowo padają. Starsze ptaki słabną i chudną;
- roznoszą zarazki chorobotwórcze, w tym zarazki cholery, białaczkę drobiu, a także toksoplazmozę i pomór drobiu;
- u silnie porażonych ptaków ptaszyńce wywołują anemię;
- powodują roznoszenie bakterii i wirusów;
- często przechodzą na powierzchnię skóry rąk i nóg ludzi oraz zwierzęta domowe. W miejscach ukłuć pojawia się świąd ,zaczerwienienie i obrzęk.
Miejsca występowania ptaszyńca
W pomieszczeniach hodowlanych roztocza kryją się w szczelinach klatek, na powierzchni karmideł, w budkach lęgowych. Ulubionym miejscem przebywania są drobne szpary, szczeliny ścian i podłóg, gniazda niosek a także szpary parapetów, strychów i zakamarki spoin dachowych. Niekiedy można je zaobserwować na powierzchniach pasów transmisyjnych i na elementach konstrukcyjnych ścian kurników.
Metody zwalczania
Metody tradycyjne :
- Działania profilaktyczne mające na celu zapobieganie przedostaniu się ptaszyńców do obiektów hodowlanych poprzez kontrolę źródeł pochodzenia: sprzętu i klatek, wytłaczanek na jaja, młodych ptaków. Roztocza mogą być przenoszone przez osoby obsługujące fermy drobiu oraz mające kontakt z ptakami poza miejscem pracy.
- Prowadzenie w kurnikach monitoringu pojawienia się roztoczy. Pierwszymi oznakami obecności roztoczy w stadzie może być narastający niepokój ptaków po zgaszeniu światła oraz plamki krwi na skorupkach jaj. Do wczesnego wykrycia inwazji ptaszyńca wykorzystuje się różnego rodzaju pułapki. Są one rozmieszczane w wielu miejscach fermy i kontrolowane kilka do kilkunastu dni.
- Stosowanie odpowiedniej dezynsekcji pomieszczeń, klatek i sprzętu w okresie przerw międzyprodukcyjnych;
- Właściwe przeprowadzanie fizycznych, chemicznych metod likwidacji roztoczy.
Metody alternatywne:
- zastosowanie metod kontroli biologicznej(np. feromony, repelenty);
- zastosowanie regulatorów wzrostu;
- zastosowanie substancji pochodzenia roślinnego (np. olejków eterycznych);
- szczepienie ptaków.
Metody mechaniczne:
Czyszczenie mechaniczne(odkurzanie),mycie wodą, mycie roztworami związków powierzchniowo czynnych (detergentami), stosowanie nośników mineralnych( talk, krzemionka). Czyszczenie mechaniczne jest konieczne w każdym przypadku. Stosowanie detergentów jest skuteczne wtedy gdy dojdzie do bezpośredniego kontaktu preparatu z pasożytem oraz dokładność przeprowadzonego oprysku. Preparaty zawierające krzemionkę stosowane są w postaci proszku do opylania lub w postaci zawiesiny do oprysku, mogą być stosowane w czasie przerw produkcyjnych i w okresie nieśności. Wadą jest to że opylanie talkiem lub krzemionką zmniejsza skuteczność metod chemicznych.
Metody termiczne:
Stosuje się metodę suchą polegającą na uzyskaniu wysokiej temperatury w całym kurniku, oraz metodę mokrą likwidującą ptaszyńce gorącą parą wodną.
Zaletą tych metod jest dość wysoka skuteczność w zwalczaniu ptaszyńców, natomiast wadą są wysokie koszty zabiegów oraz zagrożenie powstania pożaru.
Metody chemiczne:
Skuteczną metodą zwalczania jest stosowanie chemicznych środków roztoczobójczych, czyli akarycydów. Zabieg polega na opryskiwaniu pod wysokim ciśnieniem podłóg, ścian, sufitów, okien, gniazd i innych miejsc. Skuteczność dezynsekcji zależy od stopnia mechanicznego wyczyszczenia obiektu. Planując zabieg należy pamiętać aby koncentrować oprysk na miejscach gromadzenia się skupisk ptaszyńców. W zależności od typu prowadzenia hodowli są to następujące miejsca:
- w hodowlach ściółkowych : gniazda, ściółka, budki lęgowe;
- w hodowlach rusztowych : dolne powierzchnie rusztów, budki lęgowe;
- w hodowlach klatkowych: pasy transmisyjne, na powierzchni karmników, w szczelinach klatek, wewnątrz elementów profilowanych.
Przed przystąpieniem do zabiegu dezynsekcji należy sprawdzić czy na fermie nie występują gryzonie, jeżeli są należy przeprowadzić zabieg deratyzacji.
Wyróżnia się dwa sposoby zwalczania pasożyta akarycydami:
- nanoszenie preparatów na ciało ptaków;
- opryskanie podłogi, ścian, sufitów, gniazd, okien.
Do najczęściej używanych preparatów do zwalczania ptaszyńca zalicza się: SCORPION SC, ASTICK FORTE, SCORPIOL, GALTOX B, POULTRY SHIELD, NUVAN 7.
PAMIĘTAJ ŻE:
Chemiczny zabieg wykonuje się w przerwach pomiędzy cyklami produkcyjnymi.
Jednorazowy zabieg nie gwarantuje zniszczenia wszystkich faz rozwojowych ptaszyńca.
Pierwszy zabieg należy wykonać w okresie 3-5 dni po usunięciu ptaków z obiektu.
Terminy zabiegów dezynsekcji należy ustalać według temperatury w kurniku. Im wyższa temperatura, tym krótsza przerwa pomiędzy zabiegami.
Katarzyna Guzek