Kury są najpopularniejszymi ptakami na świecie i najbardziej produktywnymi zwierzętami domowymi. Istnieje wiele dowodów na to, że kury to pierwsze udomowione zwierzęta wywodzące się od czerwonego kura, żyjącego do dziś w lasach Indii. W Egipcie pojawiły się już w 1500 roku p.n.e., potem między rokiem 700 a 600 p.n.e. znajdujemy je na wiejskich podwórkach w Grecji i Rzymie. W II wieku p.n.e. znalazły się także w Anglii oraz dotarły do Europy Środkowej.
Współczesne, prawie przemysłowe, metody produkcji jaj spowodowały zaniechanie chowu rodzimych ras kur, a co za tym idzie, gwałtowny spadek ich liczebności do poziomu, który stwarzał wręcz zagrożenie ich wyginięcia. Szacuje się, że z ponad 600 ras kur występujących w Europie, około 200 jest zagrożonych wymarciem. Na przykład w Polsce rzadkością na wiejskich podwórkach jest polska gołoszyjka oraz czubatka.
Rodzime rasy kur są dobrze przystosowane do miejscowych warunków środowiskowych i charakteryzują się wieloma pożądanymi przez hodowców i konsumentów cechami jak: przeżywalność, odporność na czynniki patogeniczne, długowieczność, wysoką zdolność rozrodczą, samodzielność w zdobywaniu pokarmu.
W celu zachowania poszczególnych populacji kur przed zagładą Instytut Zootechniki w Balicach wraz z innymi jednostkami naukowymi opracował w latach siedemdziesiątych programy zachowania rodzimych ras kur, kaczek i gęsi. W programie określono optymalną i minimalną liczebność stad, aby został zapewniony prawidłowy sposób kojarzeń i zachowanie drobiu w czystości ras. Stada będące pod ochroną są w każdym pokoleniu poddawane ocenie wartości użytkowej co jest między innymi warunkiem ich wpisu do księgi zwierząt hodowlanych danego rodu. Metoda ochrony rodzimych ras drobiu opracowana przez polskich naukowców jest unikalna na skalę światową.
Rodzime rasy kur to: Zielononóżka kuropatwiana, Żółtonóżka kuropatwiana, Polbar, Rhode Island Red (rodajlend), Sussex, Leghorn.
Zielononóżka kuropatwiana - została wyodrębniona jako rasa w końcu XIX wieku. W Polsce płd.wsch. nazywana była kurą galicyjską. Jeszcze w latach 60. utrzymywane były na terenie całej Polski. Pod koniec lat 70. straciły znaczenie, ponieważ nie nadawały się do chowu w zamknięciu oraz w dużych stadach. Jeżeli utrzymywane są bez wybiegów, słońca mają zaburzoną przemianę materii, występuje u nich kanibalizm, pterofagia lub samoistne wypadanie piór, szczególnie z ogona. Kury mają upierzenie szare ( kuropatwiane) i jasnozielone skoki. Koguty mają wielobarwne, efektowne upierzenie. Kury znoszą rocznie około 180-190 kremowych jaj o masie 58-60 g. Z badań przeprowadzonych IZ w Balicach żółtko tych jaj zawiera mniej cholesterolu ( do 30%) niż jaja innych kur. Najlepiej chowają się w małych stadkach ( najwyżej do 300 sztuk). Posiadają silny instynkt kwoczenia i wodzenia kurcząt, umiejętność i zaradność w wyszukiwaniu pokarmu na wybiegach, dużą wytrzymałość na niskie temperatury i choroby. W poszukiwaniu pokarmu potrafią oddalić się od kurnika do 1 km i wrócić na noc. Kury tej rasy kojarzy się z kogutami rasy Rohde Island Red i Leghorn uzyskując mieszańce nabywane do chowu przydomowego.
Żółtonóżka kuropatwiana - rasa w typie ogólnoużytkowym, wytworzona w wyniku krzyżowania zielononóżki kuropatwianej z kogutami rasy New Hampshire. Ubarwienie piór ciemnoszare ( kuropatwiane), żółte skoki i żółta barwa skóry. Posiada genetycznie uwarunkowaną cechę szybkiego opierzania, nadaje się doskonale do chowu przydomowego, ponieważ dobrze wykorzystuje zielone wybiegi. Żółtonóżki znoszą do 220 jaj rocznie o barwie ciemnokremowej.
Polbar - rasa w typie ogólnoużytkowym, która została wyhodowana w Polsce w 1948 roku przez prof. Laurę Kauffman w wyniku krzyżowania kury Zielononóżki kuropatwianej z kogutem rasy Plymouth Rock. Celem tej pracy hodowlanej było uzyskanie rasy autoseksingowej. Cechą charakterystyczną, która pozwala odróżnić jednodniowe kurczęta obu płci, jest występowanie czarnej "brwi" w przedłużeniu oka kurek. Określenie płci na podstawie barwy puchu u Polbarów wynosi od 99-100%. Nieśność kury rasy Polbar wynosi od 180-200 jaj rocznie o średniej masie 1 jaja ok. 55 g.
Rhode Island Red - ( rodajlend) - typowa rasa kur ogólnoużytkowych, wyhodowana w XIX wieku w USA w stanie Rhode Island. W Polsce znane były pod nazwą Karmazyn. Do kraju zostały sprowadzone przed wojną z Wielkiej Brytanii. Są to duże, niepłochliwe kury, o czerwono-brązowym lub mahoniowym upierzeniu, znoszące rocznie ok. 210-230 jaj o brązowej skorupie i masie przekraczającej 60g. Ze względu na genetycznie uwarunkowaną stosunkowo dużą odporność na choroby zakaźne, szczególnie na chorobę Mareka, w chowie przyzagrodowym wyróżniają się dużą przeżywalnością.
Leghorn - rasa typu nieśnego wywodząca się z Włoch. Kury lekkie, zużywające ok. 20% mniej paszy niż kury innych ras. Posiadają upierzenie biało - kremowe, żółte skoki i dziób i charakterystyczną pomarańczową tęczówkę oczu. Znoszą ok. 230-260 jaj/rok o białej skorupie. Kury te posiadają żywiołowy i płochliwy temperament, nie występuje u nich instynkt kwoczenia.
Sussex - rasa ogólnoużytkowa pochodząca z Wielkiej Brytanii, wyhodowana 185 lat temu w hrabstwie Sussex. Do Polski sprowadzono ptaki z Danii. Kury posiadają ładną, zgrabną sylwetkę, białe upierzenie z czarno obrysowanymi piórami grzywy, ogona, lotek i sterówek. Znoszą do 200 jaj rocznie o jasnobrązowej skorupie. Kury Sussex krzyżowane z kogutami ras New Hampshire, Rhode Island Red lub Zielononóżka kuropatwiana dają potomstwo autoseksingowe. Charakteryzuje się ono zwiększoną nieśnością i lepszą zdrowotnością kurcząt.
Literatura: Drobiarstwo niekonwencjonalnie-T. Majewska
Honorata Repeć
LODR w Końskowoli Oddział Sitno