W gospodarstwie rolnym, tak jak w każdym innym miejscu produkcji powstają odpady, z którymi należy nauczyć się postępować w odpowiedni sposób. Część z tych odpadów można zagospodarować w gospodarstwie. Są to wszelkiego rodzaju odpady biodegradowalne, takie jak odchody z produkcji zwierzęcej, które wykorzystywane jako nawozy naturalne pozwalają na wytworzenie tzw. cyklu zamkniętego w gospodarstwie. Pozostałości z produkcji roślinnej takie jak słoma, młode chwasty bez nasion, siano, trociny możemy wykorzystać w procesie kompostowania.
Problem stanowią jednak odpady, które muszą być utylizowane poza gospodarstwem, gdyż mogą one stanowić źródło zanieczyszczeń gleby i wody w najbliższym otoczeniu.
Duża część odpadów powstających w gospodarstwie rolnym to tzw. odpady niebezpieczne. Należą do nich opakowania po środkach ochrony roślin, produktach biobójczych, nawozach i adiuwantach. W Polsce funkcjonuje System Zbiórki Opakowań PSOR, w ramach którego w całym kraju są zbierane i przetwarzane opakowania po środkach produkcji rolnej. Koszty funkcjonowania systemu w całości ponoszą producenci i importerzy środków ochrony roślin. System działa w ten sposób, że użytkownik oddaje do sklepu czy hurtowni czyste, trzykrotnie wypłukane opakowania, sklep przechowuje opakowania do czasu odbioru przez operatora Systemu czyli firmę REMONDIS. Firma ta odbiera opakowania zgromadzone w specjalnych workach, jeśli sklep/hurtownia zgromadzi przynajmniej dziesięć takich worków. Poglądowa lista sklepów przyjmujących opakowania znajduje się na stronie htp://systempsor/.pl/punkty-odbioru. Warto zaznaczyć, że nie ma obowiązku okazywania dowodu zakupu, a zwrot opakowania nie musi odbywać się w tym samym punkcie sprzedaży, w którym dokonaliśmy zakupu. Trzeba mieć jednak ze sobą specjalny formularz zwrotu odpadu i przedstawić go u sprzedawcy do podpisu. Posiadamy wtedy potwierdzenie spełnienia obowiązku prawnego, jakim jest zwrot opakowań po środkach ochrony roślin. Będzie to przydatny dokument przy kontrolach gospodarstwa przez ARiMR lub WIORIN. Opakowania odbierane w Systemie PSOR muszą być oznaczone piktogramami ostrzegawczymi, które potwierdzają toksyczność środka. Opakowania po środkach nietoksycznych, które nie zagrażają środowisku naturalnemu traktujemy jak zwykłe odpady.
W momencie kiedy Chiny przestały kupować plastiki z krajów Unii Europejskiej problematyczna stała się kwestia zagospodarowania zużytych w gospodarstwie foli. Biorąc pod uwagę, że rolnictwo zużywa bardzo duże ilości różnych rodzajów folii np. do tworzenia balotów sianokiszonek, folie czarne do przykrywania międzyrzędzi w uprawach owoców miękkich czy też worki plastikowe do pakowania nawozów sztucznych jest to obecnie poważny problem. Folie rolnicze nie mogą być traktowane jako odpady komunalne. 31 marca 2021 r. zakończyła się realizacja programu ,,Usuwanie foli rolniczych i innych odpadów pochodzących z działalności rolniczej” w ramach którego gminy mogły starać się o dofinansowanie do tego typu działań, w związku z czym za przekazywanie takich odpadów do wyznaczonego przez gminę punktu zbioru i ich utylizację rolnicy nie ponosiliby kosztów. Rolnik, aby indywidualnie oddać folię do utylizacji musi zapłacić kilkaset złotych za tonę. W przypadku, gdyby gmina uzyskała dotacje z programu na usuwanie folii rolnik poniósłby jedynie koszty transportu zużytych folii na wyznaczone miejsce odbioru tych odpadów przez uprawnioną firmę, która zajmie się jej utylizacją.
W ostatnich latach wielu rolników korzysta z możliwości dofinansowania wymiany pokrycia dachowego z eternitu na budynkach gospodarskich. Płyty eternitowe zawierające w swoim składzie azbest stanowią odpady niebezpieczne, które muszą być demontowane przez specjalistyczne do tego uprawnione firmy. Przy wynajmowaniu firmy utylizującej azbest powinno się zwrócić uwagę na to, czy posiada ona zezwolenie na transport odpadów niebezpiecznych. Wykonawca po zakończeniu prac powinien wystawić nam kartę przekazania odpadów i kartę ewidencji odpadów. Proces demontażu wyrobów azbestowych jest na tyle niebezpieczny, że nie wolno podejmować się tego samodzielnie. Ponadto płyty zawierające azbest muszą być składowane na specjalnie do tego wyznaczonym składowisku odpadów niebezpiecznych. Prace związane ze zdjęciem i utylizacją pokrycia eternitowego mogą być dofinansowane przez gminy, które podpisały umowę o dofinansowanie dofinasowanie z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarski Wodnej w ramach Programu priorytetowego „Ogólnopolski program finansowania usuwania wyrobów zawierających azbest”.
Odrębną kwestią jest obowiązek uzyskania wpisu do Rejestru BDO, prowadzenia ewidencji odpadów oraz składania corocznego sprawozdania przez właścicieli gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 75 ha. Rejestr BDO to inaczej Rejestr podmiotów wprowadzających produkty, produkty w opakowaniach i gospodarujących odpadami. BDO pozwala na gromadzenie informacji o odpadach i ma zapewnić elektroniczną realizację obowiązków rejestrowych, ewidencyjnych i sprawozdawczych. W przypadku rolników, którzy wytwarzają odpady niebezpieczne w ilości do 100 kg rocznie lub odpady inne niż niebezpieczne, niebędące odpadami komunalnymi w ilości do 5 ton rocznie wymagane jest jedynie prowadzenie uproszczonej ewidencji odpadów z zastosowaniem karty przekazania odpadu. Jeżeli rolnik wytwarza większe ilości odpadów niebezpiecznych lub innych niż niebezpieczne to jest wtedy zobowiązany do prowadzenia pełnej ewidencji odpadów. Wniosek o wpis do rejestru należy złożyć przy użyciu rejestrowego formularza elektronicznego za pośrednictwem strony internetowej (www.bdo.mos.gov.pl).
Jak się okazuje gospodarka odpadami w rolnictwie nie należy do łatwych zadań, generuje wiele problemów, nakłada na rolników obowiązki prawne, które często wiążą się z nakładami finansowymi. Aby sobie poradzić należy dobrze zapoznać się z obowiązującymi wymogami, natomiast żeby im sprostać warto również na bieżąco szukać informacji na temat programów oferujących wsparcie finansowe przeznaczone na te cele.
Katarzyna Kozak