FCR oznacza współczynnik konwersji paszy i jest skrótem z języka angielskiego pochodzącym od słów „Feed Convertion Ratio”. Oznacza ilość zużytej paszy na przyrost kilograma masy ciała zwierzęcia. Współczynnik ten powinien być monitorowany przez każdego hodowcę. Jego obniżanie pozwala ograniczyć koszty produkcji i tym samym zwiększyć zysk.
FCR = pobrana pasza (kg) / przyrost masy ciała (kg)
Zwierzęta zanim zaczną „budować masę mięśniową”, energię którą pobierają wraz z pokarmem, w pierwszej kolejności przeznaczą na potrzeby związane z funkcjami życiowymi i na aktywność. Na odłożenie 1 grama tłuszczu organizm zużywa cztery razy więcej energii niż na odłożenie 1 grama białka. Niedobór energii w dawce może prowadzić do zmniejszenia odkładania białka i pogorszenia jego wykorzystania oraz zmniejszenia dziennych przyrostów. W przypadku świń koszty pasz to zdecydowana większość nakładów ponoszonych w gospodarstwie. Koszt produkcji 1 kg żywca wieprzowego w ujęciu procentowym wynosi: pasza 60-70%; robocizna 8%,; weterynaria i genetyka 2-4%, amortyzacja budynków 6-14%; woda gaz energia 3%, transport 4%, spłata kredytów 2%, inne zakupy 3%.
Dla poszczególnych gatunków zwierząt współczynnik FCR może być zróżnicowany, przykładowo: na 1 kg przyrostu masy ciała świni potrzeba około 2,8 kg paszy, z kolei dla bydła ten współczynnik wynosi 6-9 kg, a w przypadku drobiu tylko 1,9 kg.
Rozważając wysoki współczynnik konwersji paszy pod kątem ekonomicznym można zauważyć że wiąże się z:
- Zwiększonym zużyciem paszy, koszty związane z zakupami czy produkcją pasz, oraz koszty związane z zadawaniem paszy
- Wydłużonym czasem tuczu. Związany jest z problemami organizacyjnymi oraz kosztami ponoszonymi na niewykorzystanie powierzchni w budynkach inwentarskich
- Mniejszą wartością surowca. Wydłużanie tuczu prowadzi do gorszego wykorzystania paszy, przy osiągnięciu wagi około 90 kg świnie zamiast przyrastać w masę mięśniową zaczynają się otłuszczać.
Wielkość pobrania paszy ma wpływ na zysk uzyskany przez producenta. Współczynnik FCR w przypadku tucznika ( od urodzenia do uboju w wadze 110 kg , przyjmując koszt 1 kg paszy – 1,4 zł) , gdy wynosi 2,3 przynosi hodowcy zysk, ale gdy osiąga wartość 2,9 przynosi stratę w wysokości około 93 zł za sztukę. Wzrost współczynnika nawet o 0,1 kg może decydować czy producent będzie osiągał zysk czy stratę.
Na wysokość współczynnika FCR ma kilka czynników status zdrowotny, czynniki paszowe, woda, system żywienia, zarządzanie, genetyka i płeć, warunki środowiskowe, system produkcji.
Stan zdrowotny świń jest jednym z podstawowych czynników mających wpływ na pobór i wykorzystanie paszy. Oczywiste jest że zwierzę chore nie będzie chętnie pobierało paszy. Różnego rodzaju jednostki chorobotwórcze (bakterie, wirusy, pasożyty, grzyby, pierwotniaki) mogą hamować optymalne wykorzystanie pasz i tym samym zwiększać FCR. W przypadku pojawienia się infekcji pobrana pasza będzie w pierwszej kolejności wykorzystana, aby aktywować układ odpornościowy, a dopiero później na przyrosty masy ciała. Przykładowo pojawienie się zakażenia bakteryjnego przewodu pokarmowego może doprowadzić do 40% obniżenia przyrostów, z czego 10% stanowi zmniejszenie pobierania paszy.
Czynniki paszowe, a wśród nich należy wymienić energetyczność paszy, skład aminokwasowy, rozdrobnienie paszy, oraz stosowane dodatki. Duże znaczenie ma forma paszy, czy będzie to pasza sypka czy granulat. Pasza sypka może wiązać się z większymi stratami w wyniku rozsypywania, jest łatwiejsza do przygotowania, oraz może prowadzić do wrzodów żołądka. Granulat oznacza lepsze wykorzystanie paszy nawet o 10% i mniejsze straty paszy. Bardzo ważne jest również odpowiednie zbilansowanie dawek żywieniowych dla świń, pod względem energetyczności, poziomu aminokwasów które mają wpływ na wykorzystanie zawartego w niej białka.
Woda. Poidła muszą być dobrane do wieku zwierząt, szybkość przepływu również ma znaczenie. Na innej wysokości montuje się poidła dla prosiąt a na innej dla tuczników, podobnie jest z prędkością przepływu wody. Przykładowo zaleca się aby w przypadku prosiąt przepływ wody w poidle wynosił poniżej 0,5 litrów wody na minutę, podczas gdy u tucznika 0,8-1,2 litra na minutę. Istotna jest jakość wody ( powinna spełniać przyjęte normy dla wody pitnej przeznaczonej dla ludzi) oraz jej stała dostępność dla wszystkich zwierząt.
System żywienia może odbywać się na sucho bądź na mokro. W przypadku żywienia na sucho występuje większe marnowanie paszy (rozsypywanie przez zwierzęta), jest prostsze w zadawaniu, ale pylenie pasz może negatywnie wpływać na układ oddechowy. W przypadku skarmiania na mokro znaczenie ma dostępność komponentów do skarmiania (produkty uboczne przemysłu spożywczego).
Zarządzanie polega głównie na zapewnieniu zwierzętom właściwych warunków, czyli dobrostanu. Głownie pod względem zagęszczenia, przemieszczania czy mieszania zwierząt. Niski poziom dobrostanu negatywnie odbija się na zdrowiu świń i ich produkcyjności, organizm wytwarza hormony stresu (kortyzol, ACTH), dzienne przyrosty maleją, a pobranie paszy wzrasta.
Genetyka i płeć maja wpływ na wykorzystanie paszy. Lepiej przyrastają knurki w porównaniu z loszkami. Dobrze jest segregować oddzielnie loszki i knurki. Warto wykorzystywać rasy ,które mają predyspozycje genetyczne do wysokich przyrostów przy jak najniższym pobraniu paszy.
Warunki środowiskowe a więc temperatura, przeciągi i jakość powietrza muszą być dostosowane do każdej grupy technologicznej. Komfortowe warunki sprzyjają optymalnemu wykorzystaniu paszy. Świnie nie lubią przeciągów. Podobnie jest z dużymi wahaniami temperatury. Gdy temperatura będzie zbyt niska, zwierzęta pobraną energię z paszy będą wykorzystywać na ogrzanie własnego ciała. W przypadku zbyt wysokich temperatur energia pobrana wykorzystana będzie na ochłodzenie ciała, dodatkowo spadnie pobranie paszy. Każdy stopień poniżej temperatury optymalnej może obniżyć przyrosty nawet o 12 g dziennie.
System produkcji opierający się na zasadzie całe pomieszczenie pełne – całe pomieszczenie puste cpp-cpp, bądź w systemie ciągłym.
Prowadzenie dokumentacji produkcji jest bardzo ważne. Wyliczanie współczynnika FCR powinno się wykonywać dla jak największej grupy zwierząt, w jak najdłuższym okresie czasu ze względu na wiek zwierząt i sezonowość. Pod uwagę należy brać nie tylko pasze zjedzone ,ale również straty paszy.
Warto wiedzieć, że jeśli FCR w stadzie wzrasta, prawdopodobną przyczyną może być choroba ( nawet jeśli nie widać po zwierzętach że chorują), błędy w zarządzaniu, czyli nieodpowiednie warunki środowiskowe lub straty paszy. Zła jakość paszy lub niedopasowanie do poszczególnych grup technologicznych również ma negatywny wpływ, ponieważ jak wiadomo każda grupa zwierząt ma inne zapotrzebowanie na poszczególne składniki pokarmowe.
Olga Noworolnik