Temperatura w chlewni

Świnie to zwierzęta stałocieplne, temperatura ich ciała kształtuje się na poziomie około 39^oC, natomiast u prosiąt może dochodzić do 40^oC. W odróżnieniu do pozostałych zwierząt gospodarskich mają ograniczone możliwości regulacji ciepłoty ciała, dlatego są wrażliwsze na działanie wysokich temperatur. Posiadają dosyć grubą podskórna warstwę tłuszczu, oraz niewielką ilość gruczołów potowych.

Przy wzroście temp. wzrasta częstotliwość oddechów, ponieważ świnie się nie pocą, nie można ich schłodzić zwiększonym ruchem powietrza.

Zwierzęta odczuwają temperaturę powietrza inaczej niż wskazuje ją termometr, odczuwalna temperatura zależy od nasycenia powietrza parą wodną, od wieku, grubości tkanki tłuszczowej, temperatury powietrza w chlewni, prędkości ruchu powietrza oraz jego wilgotności. Musimy pamiętać również o tym, że zwierzęta chore, z gorączką, słabą kondycją, pobierające mniejsze ilości paszy, maja inna temperaturę odczuwalną. Przykładowo: gdy zdrowe zwierzęta maja zapewniony komfort cieplny, zwierzęta chore mogą odczuwać chłód.

Aby zapewnić trzodzie chlewnej odpowiedni dobrostan, prawidłowe funkcjonowanie organizmu ,oraz żeby osiągnąć jak najlepszy poziom wydajności, należy zatroszczyć się o odpowiedni mikroklimat w chlewni. Jeżeli świnie będą czuć się komfortowo, dostaną dobrą paszę i wodę to nie tylko będą zdrowsze, ale ich potencjał genetyczny zostanie osiągnięty, a wyniki produkcyjne wzrosną.

Parametry, które określają mikroklimat w chlewni to: temperatura powietrza, wilgotność względna powietrza, szkodliwe gazy, prędkość ruchu powietrza, oświetlenie, hałas i zapylenie. Poza względami zdrowotnymi i  produkcyjnymi, czynniki mikroklimatyczne mają wpływ również na trwałość i żywotność elementów budowlanych, oraz na wyposażenie budynku inwentarskiego: mogą wpływać na konstrukcję budynku, zmniejszając jego wytrzymałość oraz na elementy wyposażenia, które pod wpływem wilgoci i substancji toksycznych szybciej ulegają zjawisku korozji.

Do najważniejszych czynników mikroklimatu należą temperatura i wilgotność. W zależności od budynku, klimatu, czy też fazy produkcji zwierząt, parametry te ulegają wahaniom. W celu utrzymania temperatury w określonych granicach, należy w okresie zimowym ogrzewać budynek inwentarski. W okresie letnim należy zapewnić odpowiednią wentylację, a więc trzeba zatroszczyć się o sprawne działanie wentylacji.

Rozróżniamy cztery rodzaje niewłaściwych warunków wilgotnościowo-termicznych:

1. wysoka wilgotność i wysoka temperatura – w takich warunkach oddawanie ciepła z organizmu jest zmniejszone, powodować może przegrzanie, zaburza przemianę materii, oraz obniża produkcyjność. Taka sytuacja może zdarzyć się głównie w okresie letnim, podczas upałów, w pomieszczeniach z nadmierną koncentracją zwierząt i nieprawidłową wentylacją.
2. wysoka wilgotność i niska temperatura – takie warunki sprzyjają wychłodzeniu organizmu poprzez nadmierne oddawanie ciepła. Występuje tutaj spadek wydajności zwierząt, organizm musi osiągnąć odpowiedni bilans energetyczny. Wzrasta spożycie paszy, co może prowadzić do zaburzeń układu pokarmowego. Przyrosty są niższe, ponieważ wzrasta zużycie paszy na 1 kg masy ciała.
3. niska wilgotność i niska temperatura – w budynkach nie ogrzewanych i nie izolowanych termicznie. W obecnym chowie trzody w zasadzie takie warunki nie występują. Jeżeli chodzi o oddziaływanie na zwierzęta to jest ono uzależnione od zdrowotności zwierząt oraz ich podatności na niskie temperatury.
4. niska wilgotność i wysoka temperatura – sytuacja taka ma miejsce gdy budynek jest nadmiernie ogrzewany. Zdarzyć się to może głównie w porodówkach gdzie temperatura jest dostosowywana do potrzeb nowo narodzonych prosiąt, jeśli zostanie przekroczony górny zakres zalecanych temperatur dla tej grupy trzody konsekwencjami mogą być zaburzenia laktacji i obniżenie mleczności. Dodatkowo niska wilgotność i wysoka temperatura wpływa na zwiększone parowanie z powierzchni skóry, oraz błon śluzowych, a co za tym idzie ich nadmierne wysychanie i pękanie może stanowić prostą drogę dla drobnoustrojów chorobotwórczych.

Tab. 1. Optymalne zakresy temperatury i wilgotności powietrza dla trzody chlewnej

wg. Instytutu Zootechniki w Krakowie

Temperatura wewnętrzna świń bez względu na temperaturę otoczenia powinna utrzymywać się w określonych granicach.. Zagrożeniem dla zdrowia i życia zwierząt może być przekroczenie zdolności adaptacyjnych organizmu zarówno w zakresie niskich temperatur (hipotermia) jaki i wysokich (hipertermia). Energia pobrana z paszą jest przeznaczana w pierwszej kolejności na utrzymanie niezbędnych procesów metabolicznych, przyrostu masy mięśniowej oraz utrzymanie stałej temperatury ciała. We wszystkich tych przemianach produkowana jest duża ilość ciepła, którego nadmiar jest usuwany z organizmu. Skutki nieprawidłowej ciepłoty w pomieszczeniach najpierw widoczne są poprzez układ oddechowy (wrażliwy na zmiany mikroklimatyczne). Ważny jest system utrzymania, inne zakresy temperatur są ‘’odpowiednie’’w zależności od tego czy zwierzęta są utrzymywane w systemie ściołowym czy też bezściołowym..

Mówiąc o temperaturze, nie możemy pominąć wilgotności, ponieważ utrata ciepła z organizmu to między innymi efekt współdziałania temperatury i wilgoci. W wilgotnym powietrzu ochładzanie organizmu jest szybsze niż przy suchym. Przyjmuje się, że w pomieszczeniach dla trzody chlewnej zawartość pary wodnej powinna wynosić od 65 do 75% wilgotności względnej powietrza. Zbyt niska zawartość pary wodnej w powietrzu obniża strawność paszy. Wilgotność powietrza oddziałuje na ilość pyłów i mikroorganizmów w powietrzu budynku inwentarskiego.

Szczególnie wrażliwe na zmiany temperatury są zwierzęta młode. Prosięta zaraz po urodzeniu muszą mieć zapewnione źródło ciepła, ponieważ nie mają jeszcze dobrze wykształconego systemu termoregulacji. Są bardziej podatne na wychłodzenie organizmu, ponieważ mają mniejszą rezerwę tkanki tłuszczowej, ich odpowiednie dogrzanie wpływa na podwyższenie odporności, obniżenie padnięć, oraz stresu. Warchlaki lepiej znoszą niższe temperatury, dłuższe utrzymywanie poniżej optimum termicznego wywołuje niższe przyrosty, większe zużycie paszy i częstsze przeziębienia.

Przy wzroście temperatury na porodówce do 28ºC lochy karmiące mogą znacznie zmniejszyć pobranie paszy nawet o 40%, co może być przyczyną obniżenia produkcji mleka nawet o 25%. Może dojść do obniżenia wartości immunologicznej siary i mleka, czego skutkiem będzie gorszy rozwój prosiąt który ujawni się ich niższą masą ciała przy odsadzaniu. Zmniejszenie pobrania paszy przez lochy w okresie odsadzenia może doprowadzić do wydłużenia okresu do wystąpienia rui oraz jej nasilenia, obniżając skuteczność krycia. W przypadku knurów u, których ze względu na budowę moszny oraz usytuowanie jąder, możliwości termoregulacji są ograniczone, w efekcie wystąpić może obniżenie libido, pogorszenie jakości nasienia poprzez zaburzenia procesów spermatogenezy (mniejsza żywotność plemników, więcej plemników z wadami morfologicznymi, niższa koncentracja nasienia). Przegrzanie  może doprowadzić do stresu cieplnego, a niekiedy do śmierci zwierzęcia. Nie ma idealnego sposobu na kontrolę stresu cieplnego u zwierząt, ale możemy ograniczyć jego negatywny wpływ na produkcję poprzez  projektowanie budynków (instalacja chłodząca), zmianę systemu żywienia oraz suplementację paszy.

Zbyt niskie temperatury również nie są pożądane. Prosięta i warchlaki przebywające w zimnych pomieszczeniach narażone są na spadki odporności, co może prowadzić do zakażeń układu oddechowego, lub biegunek. Niskie temperatury wpływają również na to, że prosięta poszukują ciepła u lochy co może zwiększać ryzyko przygnieceń. Tuczniki utrzymywane w zbyt zimnych pomieszczeniach więcej paszy zużywają na ogrzanie własnych organizmów, przez co spada jej wykorzystanie, a także przyrosty. Ta sama zależność dotyczy loch, gdzie w przypadku większego zużycia paszy na potrzeby metaboliczne może skutkować ograniczonym gromadzeniem rezerw składników odżywczych, oraz zmniejszoną laktacją.

Zalecane temperatury, jakie powinny panować w pomieszczeniach dla trzody zależą również od systemu w jakim zwierzęta są utrzymywane. Wyższe temperatury powinny panować w obiektach bezściołowych, chłodniej może być w chlewniach gdzie stosuje się ściółkę. Wartość minimalnej temperatury zależy również od wieku zwierząt. Wyższą temperaturą powinny cechować się pomieszczenia dla prosiąt i warchlaków, natomiast starsze zwierzęta lepiej radzą sobie z chłodem.

Dobre warunki można stworzyć poprzez, między innymi: odpowiedni dobór obsady zwierząt do wymiarów wnętrza budynku, sprawnie i prawidłowo działając wentylacja, częste usuwanie odchodów zwierząt, umiejętne stosowanie dezynfekcji, czy też zadbanie o czystość okien i wnętrza budynku.

Należy pamiętać, ze potencjał genetyczny świń (lochy, prosięta, tuczniki) zostanie uwidoczniony nie tylko przy optymalnym żywieniu, ale również przy zapewnionym dobrostanie. Jeśli dobrostan będzie zaniedbany zwiększy się częstotliwość występowania zarówno chorób jak i upadków zwierząt.