Pomimo stosowania różnych działań mających na celu utrzymanie odpowiednich warunków zoohigienicznych w obiektach inwentarskich obserwuje się niejednokrotnie obecność szkodników, głównie gryzoni określanych jako szkodniki sanitarne. Do najpopularniejszych gatunków, z którymi borykają się hodowcy należą : szczur wędrowny, szczur śniady, oraz mysz polna. Gryzonie bardzo szybko przystosowują się do warunków środowiska, w których się pojawiają. Najczęściej można je spotkać w zaciemnionych miejscach na fermie, w szczelinach budynków inwentarskich, magazynach, a nawet w rurociągach i zbiornikach wodnych.
Gryzonie są nosicielami wielu drobnoustrojów chorobotwórczych, które zostawiają w żywności, wydalając je z kałem i moczem. Są wektorami ponad 60 groźnych chorób dla ptaków oraz ludzi, m.in.: leptospiroza, gorączka szczurza, czy salmonellozy. Rozprzestrzeniające się choroby, przyczyniają się do licznych upadków ptaków, a to powoduje duże straty ekonomiczne u producentów drobiu.
Charakterystycznymi oznakami obecności gryzoni na fermie są uszkodzone worki z paszą, przegryzione przewody lub zniszczona warstwa izolacji budynku. Gryzonie przebywając na terenie magazynów czy hal hodowlanych zanieczyszczają paszę moczem, krwią, sierścią, odchodami, a także padliną.
Pojawienie się gryzoni na fermie to oznaka niemałych problemów. Straty wynikające z działalności gryzoni dotyczą: zanieczyszczeń pokarmu, zakładania gniazd oraz przenoszenia licznych chorób. Obecność gryzoni niepokoi ptaki. Szczury to nie tylko roznosiciele drobnoustrojów, ale także szkodniki powodujące liczne straty gospodarcze, m.in. niszczą budynki poprzez drążenie licznych kanałów, labiryntów, uszkadzają instalację, zabijają pisklęta, a także wyjadają paszę.
Hodowcy drobiu reagują na obecność szkodników dopiero wtedy, gdy zauważą osobniki dorosłe, w momencie kiedy populacja jest bardzo liczna.
MONITORING SZKODNIKÓW
Proces ten polega na kompleksowej ochronie kurników zgodnie z założeniami dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej. Na program zwalczania szkodników składa się: stworzenie opisu zakładu oraz możliwych dróg zagrożenia. W pierwszej kolejności należy ocenić odległość fermy od innych zabudowań, zagrożenie otoczenia, jako miejsca bytowania gryzoni (obszary ugorów, nieużytków, ścierniska, baloty słomy). Istotnym aspektem zmniejszającym liczbę gryzoni na fermie są prawidłowo przeprowadzone zabiegi agrotechniczne. Do metod przyjaznych środowisku należy wspomnieć o zastosowaniu odstraszających gryzonie ziół (lulek czarny, bez dziki, bylica piołun, mięta pieprzowa i ostrzeń pospolity). Skutecznymi sposobami zwalczania gryzoni na polach może okazać się odłów pułapkami z założonymi przynętami, które należy ustawiać przy wylotach nor. Pułapki rozkłada się zwracając uwagę, aby nie stanowiły zagrożenia dla innych zwierząt i ludzi. Należy również pamiętać o otoczeniu fermy, które musi być regularnie sprzątane. Dokładne opracowanie programu monitoringu oraz jego systematyczna realizacja pozwolą na usunięcie zagrożeń zoohigienicznych spowodowanych przez gryzonie.
Monitoring gryzoni powinien obejmować strefę zewnętrzną, gdzie rozmieszczone są stacje deratyzacyjne, wewnątrz których znajdują się rodentycydy. Tunele powinny znajdować się przy ścianach budynków. Zabiegi w strefie zewnętrznej mają nie dopuścić do migracji szkodników do wnętrza budynków.
Skuteczna deratyzacja powinna być poprzedzona sprzątaniem na fermie resztek rozsypanej paszy, ziaren oraz ściółki. Do najczęściej stosowanych metod fizycznych należy stosowanie ultradźwięków odstraszających gryzonie. Do metod mechanicznych stosowanych w walce z gryzoniami można zaliczyć stosowanie pułapek. W pułapkach często wykorzystuje się substancje zwabiające. Pułapki stosowane na myszy i szczury to m.in.: chwytacze, pułapki lejkowe, pułapki lepowe. Wśród dostępnych na rynku pułapek mechanicznych wyróżnia się pułapki z mechanizmem zapadkowym z ocynkowanej blachy, siatki lub plastiku, z jednym lub dwoma otworami wejściowymi wyposażonymi w zapadnie. Metody chemiczne zwalczania gryzoni oparte są na stosowaniu trucizn – rodentycydów, związków zaburzających krzepnięcie krwi i uszkadzających naczynia krwionośne. Oprócz działających toksycznie substancji chemicznych rodentycydy zawierają w swym składzie również atraktanty (substancje wabiące), związki mumifikujące,(zapobiegają rozkładowi gnilnemu padłych gryzoni, powodują ich wysychanie), substancje zniechęcające inne gatunki zwierząt. Do najpowszechniej stosowanych trucizn w metodach chemicznych należy fosforek cynku, który pod wpływem działania kwasu żołądkowego zostaje rozkładany już w żołądku, a powstały fosforowodór uszkadza nerki i serce.
Aby skutecznie zwalczyć inwazję gryzoni, oprócz zapoznania się z ich zachowaniem i miejscem bytowania, należy poznać oraz zastosować wszystkie skuteczne metody i środki, które pomogą w walce z nimi. Środowisko bytowania czyste i zadbane jest gwarancją zdrowia i dobrostanu stada, a tym samym wysokiej jakości powstających produktów.
Katarzyna Guzek