O ile nawożenie mineralne stosowane jest corocznie (niekoniecznie na podstawie analiz), to regulowanie kwasowości gleby jest często pomijane bądź traktowana marginalnie. Koniec lata i jesień to dobry czas, aby pobrać próbki gleby i wykonać analizę.

Raz na 3-4 lata w trakcie prowadzenia plantacji i zawsze przed założeniem nowych nasadzeń warto zbadać zasobność gleby w składniki pokarmowe i określić odczyn gleby. Najlepiej wykonać te badania zaraz po zbiorach. Często na glebach zakwaszonych obserwuje się objawy niedoborów fosforu, potasu i magnezu, a co za tym idzie produkcyjność gleb silnie zakwaszonych jest znacznie ograniczona. Poza tym w glebach kwaśnych znajdują się nadmierne ilości glinu i manganu, które działają toksycznie na rośliny.

Skąd się bierze kwaśna gleba?

 

Zakwaszanie się gleb jest zjawiskiem nieuniknionym, ponieważ następuje ciągłe przemieszczanie się wapnia w głąb profilu glebowego. Także człowiek swoją działalnością przyczynia się do zakwaszania gleb, poprzez stosowanie nadmiernych dawek nawozów mineralnych, fizjologicznie kwaśnych. Mocznik zastosowany w dawce 1 kg/ha w celu zobojętnienie wymaga zastosowania 1 kg CaO, a siarczan amonu wniesiony w dawce 1 kg N/ha wymaga 2,9 kg CaO. W sadach i na plantacjach nie ma możliwości wykonywania głębokiej orki, co również wpływa na szybsze zakwaszanie gleby. Systematyczna orka zapobiega częściowo wymywaniu wielu składników, ponieważ są one wyorywane na powierzchnię.

Wymagania roślin pod względem odczynu gleby

 

Większość roślin najlepiej rośnie na glebach o odczynie lekko kwaśnym do lekko zasadowego. Poszczególne gatunki roś. sadowniczych nieco różnią się pod względem wymagań odczynu gleby.

Gatunek

ph KCL

Odczyn

Czereśnie, wiśnie, śliwy, morele, brzoskwinie, winorośl, orzech włoski

6,7 - 7,1

obojętny

Jabłonie, grusze, porzeczki

6,2 - 6,7

lekko kwaśny

Agrest, maliny, truskawki

5,5 - 6,2

lekko kwaśny

Borówka, żurawina

< 5,0

silnie kwaśny

Wysokość dawki wapnia uzależniona jest od wymagań danego gatunku roślin, od stopnia zakwaszenia i zwięzłości gleby.

Potrzeby wapnowania gleb mineralnych (gleby orne)

Ocena potrzeb wapnowania

Kategoria agronomiczna gleb

Bardzo lekkie

lekkie

średnie

ciężkie

ph w 1 mol KCL

Konieczne

do 4,0

do 4,5

do 5,0

do 5,5

Potrzebne

4,1-4,5

4,6-5,0

5,1-5,5

5,6-6,0

Wskazane

4,6-5,0

5,1-5,5

5,6-6,0

6,1-6,5

Ograniczone

5,1-5,5

5,6-6,0

6,1-6,5

6,6-7,0

Zbędne

od 5,6

od 6,1

od 6,6

od 7,1

               

Gleby w poszczególnych kategoriach agronomicznych charakteryzują się odmiennymi zdolnościami buforowymi. Gleby kwaśne o takim samym pH, ale odmiennych zdolnościach buforowych, będą wymagały różnych dawek nawozów wapniowych dla zobojętnienia ich odczynu.

Zalecane dawki nawozów wapniowych w tonach CaO na 1 ha

 

 

Kategoria agronomiczna gleby

Ocena potrzeb wapnowania

Konieczne

Potrzebne

Wskazane

Ograniczone

Bardzo lekkie

3,0

2,0

1,0

-

Lekkie

3,5

2,5

1,5

-

Średnie

4,5

3,0

1,7

1,0

Ciężkie

6,0

3,0

2,0

1,0

Nawozy wapniowe oprócz regulowania kwasowości poprawiają również strukturę gleby, stosunki powietrzno-wodne, co korzystnie wpływa na rozwój mikroorganizmów glebowych, regulujących równowagę pomiędzy substancją organiczną i składnikami mineralnymi gleby.

Należy pamiętać, że stosowanie powierzchniowo wysokich dawek bez wymieszania z glebą prowadzi do czasowego silnego przenawożenia wierzchniej warstwy gleby. Z kolei nadmiar wapnia może prowadzić do niedoborów fosforu, żelaza, manganu, cynku i boru, co może wpływać niekorzystnie na wzrost roślin.

Maksymalne dawki nawozów wapniowych w kg CaO/ha stosowane jednorazowo w sadach i na plantacjach jagodowych przed ich założeniem

ph gleby w KCL

gleby lekkie

gleby średnie

gleby ciężkie

< 4,5

4,6 - 5,5

5,6 - 6,0

1500

750

500

2000

1500

750

2500

2000

1500

Jaki nawóz wybrać?

 

Wapń występuje w nawozach wapniowych w formie CaO, CaCO3. W niektórych nawozach oprócz wapnia występuje również magnez w formie MgO lub MgCO3. Nawozy wapniowe, zależnie od formy w jakiej występuje wapń dzielą się na węglanowe (zawierające CaCO3) i tlenkowe (zawierające CaO). Nawóz wapniowy tlenkowy może zawierać 80 lub, 60% CaO, a węglanowy ok. 45% CaO, natomiast wapniowo-magnezowe zawierają 30-35% CaCO3 i 13-26% MgO.

Jeżeli w posiadanym przez nas nawozie zawartość wapnia podana jest w formie CaCO3 to, aby poznać jego siłę odkwaszania należy przeliczyć na formę tlenkową CaO. W tym celu należy skorzystać z przeliczników:

1 kg CaCO3 to 0,56 kg CaO

1 kg MgO  to  1,39 kg CaO

1 kg MgCOto  0,66 kg CaO

Nawozy węglanowe działają wolniej od tlenkowych, słabiej rozpuszczają się w wodzie, zalecane są na gleby lekkie, a formy tlenkowe łatwo rozpuszczalne w wodzie działają szybko - polecane są na gleby średnie i ciężkie. Nawozy wapniowo-magnezowe, szczególnie polecane są na gleby ubogie w magnez lub na gleby gdzie stosunek K:Mg jest wysoki.

Trzeba również pamiętać, że szybkość i stopień reakcji gleb na nawozy wapniowe zależą od stopnia wymieszania nawozu z glebą, rodzaju i stopnia rozdrobnienia nawozów oraz wilgotności gleby. Kupując nawóz wapniowy należy zwrócić uwagę na granulację, im bardziej zmielony tym szybciej zadziała.

Nawożenie należy zaplanować tak, aby nie łączyć nawozów wapniowych z nawozami naturalnymi, fosforowymi i azotowymi zawierającymi azot w formie amonowej (NH4+), ponieważ dochodzi do dużych strat azotu i uwstecznienia się fosforu do form nie rozpuszczalnych w wodzie. Między tymi zabiegami przerwa powinna wynosić, co najmniej 4-6 tygodni.

Alicja Pawlak-Zdziechowska