Od kilku lat w lubelskich sadach jabłoniowych, oprócz owocówki jabłkóweczki, pryszczarka jabłoniaka i wszędobylskich mszyc, największe szkody - uszkodzenia jabłek - wyrządzają zwójkówki liściowe pokolenia letniego. Straty gospodarcze wywołane ich żerowaniem sięgają nawet kilkunastu procent zbiorów.

Zwójkówki liściowe pokolenia letniego to grupa szkodników bardzo trudna do zwalczania, ze względu na masowe występowanie w tym samym czasie kilku gatunków różniących się biologią, okresami występowanie poszczególnych stadiów rozwojowych, a tym samym terminem zwalczania.

Na Lubelszczyźnie - różóweczka i bukóweczka

Najtrudniejszym elementem skutecznego zwalczania zwójek jest umiejętność identyfikacji przez sadowników poszczególnych gatunków występujących w sadach, co jest podstawą do wykonywania zabiegów w optymalnym terminie dostosowanym do biologii szkodników.

Do najczęściej występujących gatunków zwójkówek na Lubelszczyźnie należy zaliczyć: zwójkę bukóweczkę, zwójkę siatkóweczkę, zwójkę różóweczkę i wydłubkę oczateczkę. W zależności od prowadzonych zabiegów owadobójczych, skład gatunkowy zwójkówek w poszczególnych sadach może być zróżnicowany. Głównie w sadach jabłoniowych należy spodziewać się występowania zwójki bukóweczki. Trzy pozostałe gatunki zwójkówek, tj. zwójka siatkóweczka, zwójka różóweczka i wydłubka oczateczka, zaliczane są do polifagów i oprócz jabłoni występują na innych gatunkach sadowniczych drzew i krzewów, a także na roślinach liściastych, np. żywopłotach czy osłonach przeciwwietrznych rosnących wokół sadu.

Na Lubelszczyźnie na plantacjach malin letnich i jesiennych, licznie rosnących w sąsiedztwie sadów jabłoniowych, obserwuje się rosnące populacje zwójki różóweczki i zwójki bukóweczki. Natomiast na towarowych plantacjach porzeczek czarnych najczęściej występującym gatunkiem zwójkówek jest zwójka różóweczka.

 

Ustalić skład gatunkowy

Najlepszym terminem do oceny składu gatunkowego zwójkówek w sadach na podstawie identyfikacji gąsienic jest wiosna, tj. okres tuż przed kwitnieniem i po kwitnieniu. W tym czasie zazwyczaj żerują jednocześnie wszystkie gatunki zwójkówek występujące w danym sadzie. W późniejszym okresie w ustaleniu składu gatunkowego zwójkówek pomocne są wnikliwe obserwacje sposobu żerowania gąsienic na liściach, zawiązkach owocowych i latem na owocach.

Nowoczesną metodą określania struktury gatunkowej zwójek i ich liczebności jest monitoring z wykorzystaniem pułapek feromonowych, służących do odłowów motyli poszczególnych gatunków, występujących na danym stanowisku. Jest to metoda wymagająca od sadowników wiedzy i znajomości przedmiotu, zdobywanych przez kilka sezonów wegetacyjnych, aby mogła być miarodajna w ocenie i służyć do precyzyjnego wyznaczenia terminów zwalczania. Ponadto wymaga ona od producentów poświęcenia dużo czasu, zaangażowania i konsekwencji w działaniu.

Pierwsze zabiegi przeciwko zwójkówkom wykonuje się wiosną, w fazie rozwojowej tuż przed kwitnieniem jabłoni. Zwalczanie pokoleń letnich przypada najczęściej w lipcu i sierpniu, na podstawie odłowów w pułapki feromonowe. Występują znaczne różnice w terminach rozpoczęcia wylotów, ich dynamiki i liczebności populacji w sadach zlokalizowanych w różnych rejonach kraju, a także w poszczególnych sezonach wegetacyjnych.

Czym zwalczać

Asortyment preparatów owadobójczych polecanych dotychczas do zwalczania zwójkówek pokolenia letniego w ostatnich kilku latach uległ znacznemu ograniczeniu. Niepowetowaną stratą, w rozumieniu sadowników, jest wycofanie insektycydów opartych na substancjach aktywnych fenitrotion i diazinon, które w wielu sadach odgrywały zasadniczą rolę w ograniczaniu liczebności zwójkówek. Były chętnie wykorzystywane przez producentów z uwagi na szerokie spektrum działania, jednocześnie na inne szkodniki.

W Programie Ochrony Roślin Sadowniczych na 2009 r. do zwalczania zwójkówek zarejestrowano następujące preparaty: Admiral (pochodna pirydyny), Calypso 480 SC (chloronikotynyle), Dimilin 25 WP, Nomolt 150 SC, Rimon 100 EC (środki acylomocznikowe), Nurelle D EC/Max 515 EC (fosforoorganiczny + pyretroid), Reldan 400 EC (fosforoorganiczny), Runner 240 SL (związek z grupy hydroidów), Steward 30 WG (związek z grupy oksydiazyn), Spin Tor 240 SC (preparat biologiczny). W tej grupie wysoką skutecznością odznaczają się preparaty niszczące gąsienice zwójkówek w różnych stadiach rozwojowych: Steward 30 WG, Runner 240 SC i Spin Tor 240 SC.

Preparat Calypso dobrze zwalcza gąsienice w stadium L1- L3, wykazuje dobrą skuteczność także latem niszcząc jaja zwójkówek. Natomiast Steward 30 WG długotrwale zabezpiecza owoce przed uszkodzeniami przez gąsienice w okresie letnim, ponieważ charakteryzuje się bardzo dobrą przyczepnością i małą podatnością na zmywanie przez deszcz. Latem biologiczny preparat Spin Tor 240 SC, w sytuacji dużego zagrożenia i przedłużającego się wylęgu gąsienic powinien być zastosowany ponownie po około 14 dniach.

W obliczu zaistniałych zmian w zakresie stosowania środków ochrony roślin zwalczających szkodniki w sadach, w tym zwójkówki liściowe, przed użyciem jakiegokolwiek z nich należy zapoznać się z zaleceniami Programu Ochrony Roślin Sadowniczych na 2009 r., również w odniesieniu do karencji i prewencji.

Zdzisław Partyka

„Lubelskie Aktualności Rolnicze” 6/2009

 

zdjęcia:

Gąsienica zwójki różóweczki na liściu jabłoni.

 

Uszkodzenia spowodowane przez zwójkę siatkóweczkę.