Zbliża się okres  kontroli gospodarstw ekologicznych. Pierwszych  wizyt inspektorów jednostki certyfikującej (JC)  można się spodziewać po zakończonym okresie wypełniania wniosków, czyli po 15.05.2019 roku, a nawet wcześniej. Podczas kontroli  gospodarstwa  istotne jest, aby pełna dokumentacja znajdowała się u producenta. Dotyczy to gospodarstw prowadzących produkcję ekologiczną w całym gospodarstwie lub tylko w części. Braki w wymaganej dokumentacji mogą skutkować nałożeniem sankcji przez jednostkę certyfikującą, np. upomnieniem, wezwaniem do uzupełnienia braków, zawieszeniem certyfikatu w całości  lub jego części.

W skład wymaganej przez jednostki certyfikujące dokumentacji gospodarstwa ekologicznego wchodzą:

  • zgłoszenie podjęcia działalności w rolnictwie ekologicznym,
  • opis jednostki produkcyjnej (opis gospodarstwa),
  • deklaracja producenta,
  • mapki pól (aktualne),
  • roczny plan produkcji (wniosek o certyfikację),
  • rejestr zakupu środków produkcji rolnej,
  • ewidencja zbiorów produktów roślinnych,
  • rejestr składowania produktów ekologicznych (stan magazynowy) ,
  • rejestr sprzedaży produktów,
  • dowody zakupu środków produkcji oraz sprzedaży produktów,
  • działania transportowe.

              

Jeżeli producent prowadzi równocześnie produkcję zwierzęcą metodą ekologiczną, powinien oprócz tego posiadać:

 

  • rejestr zwierząt przybywających do gospodarstwa rolnego,
  • rejestr zwierząt opuszczających gospodarstwo rolne,
  • rejestr zwierząt padłych,
  • rejestr pasz,
  • rejestr wypasu,
  • rejestr leczenia zwierząt.

              

Zgłoszenie podjęcia działalności  w zakresie w rolnictwa ekologicznego jest dokumentem  nadrzędnym, wytyczającym kierunek kontroli. Zatem bardzo ważne jest, aby wszystkie podane w nim dane były poprawne i kompletne.

Kontroli podlega całe gospodarstwo prowadzone metodą ekologiczną. Jeżeli część gospodarstwa prowadzona jest również metodą konwencjonalną, to ta część również podlega kontroli.

W  zgłoszeniu podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego należy podać wszystkie typy prowadzonej działalności.

W załączniku I  tego dokumentu należy umieścić lokalizację obiektów przynależnych do gospodarstwa (np. obora, stodoła) wraz ze sposobem  ich użytkowania. W załączniku II  podaje się położenie wszystkich działek użytkowanych ekologicznie oraz konwencjonalnie, o ile takie producent posiada).

Załącznik  II jest załącznikiem, w którym najczęściej występują zmiany, wynikające np. z pomiarów MKO (maksymalny kwalifikowany obszar).

Każda zmiana w zgłoszeniu podjęcia działalności w zakresie rolnictwa ekologicznego wymaga aktualizacji oraz wysłania  aktualnego dokumentu do JC. Kopie uaktualnionych dokumentów pozostawia się w gospodarstwie.

Opis jednostki produkcyjnej (opis gospodarstwa) jest dokumentem uzupełniającym do zgłoszenia podjęcia działalności  w rolnictwie ekologicznym. Zawiera on dodatkowe  informacje o gospodarstwie, o jego powierzchni, strukturze upraw, oddzieleniu działek ekologicznych od nieekologicznych, zapobieganiu szkodom wyrządzonym przez szkodniki, choroby i chwasty, pomieszczeniach inwentarskich, wybiegach, przechowywaniu nawozów naturalnych, budynkach inwentarskich.

Bardzo ważne  jest,  aby producent posiadał podpisaną deklarację,  zgodnie z art. 63 Rozporządzenia Komisji (WE) nr 889/2008, w której  zobowiązuje się m.in. do  prowadzenia gospodarstwa zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego.

Podczas kontroli gospodarstwa przez JC, w gospodarstwie  muszą znajdować się aktualne mapki  wszystkich działek.

Koniecznym  dokumentem jest także roczny plan produkcji  roślinnej. Jeśli producent prowadzi równocześnie produkcję zwierzęcą, wymaganym dokumentem jest też roczny plan produkcji zwierzęcej.

Należy je wypełnić w dwóch egzemplarzach. Oryginał powinien być wysłany w wyznaczonym terminie  do jednostki certyfikującej, zaś kopię należy pozostawić w gospodarstwie. Ostatecznym terminem przesłania dokumentu, określanym przez  jednostkę certyfikującą, jest zwykle pierwszy lub ostatni dzień maja danego roku kalendarzowego.

W rocznym planie produkcji  roślinnej należy podać wszystkie uprawy ekologiczne i konwencjonalne, jeśli takie występują, z podziałem na  działki. Dodatkowo podaje się planowaną  ilość zbioru do certyfikacji.

Natomiast w rocznym planie produkcji zwierzęcej należy uwzględnić gatunek, ilość zwierząt oraz ilość produktów zwierzęcych (np. mleko, jaja kurze)  z wyszczególnieniem do certyfikacji.

Jeżeli w rocznym planie produkcji  nie  zostanie podana ilość produktu do certyfikacji, wówczas nie zostanie on  umieszczony przez JC na certyfikacie i nie będzie mógł być sprzedawany jako ekologiczny.

Każdy zakup środków produkcji musi być zapisany w rejestrze zakupu środków produkcji rolnej. Dokument ten  powinien zawierać: datę zakupu, nazwę zakupionego środka, ilość, źródło zakupu/dane sprzedawcy, dowód nabycia (faktura, paragon lub oświadczenie od rolnika zbywającego produkt).

Bardzo ważne jest, aby przy zakupie ekologicznych nasion lub ekologicznego materiału nasadzeniowego, kupujący posiadał certyfikat dostawcy (sprzedającego) oraz informację o jakości ekologicznej danego materiału.

W przypadku braku ekologicznych nasion lub materiału nasadzeniowego, producent musi wystąpić do WIORIN o zgodę na zakup konwencjonalnego niezaprawianego materiału siewnego lub nasadzeniowego. Otrzymaną zgodę (decyzję) ma obowiązek przechowywać w swoim gospodarstwie. Wymóg ten jest dodatkowo związany z otrzymaniem płatności z ARiMR.

Jeżeli producent zakłada plantację w pierwszym roku i jest ona  nieowocująca, musi posiadać dowód zakupu materiału nasadzeniowego w jakości CAC lub w jakości kwalifikowanej.  

W przypadku zakupu nawozów wskazane jest, aby kupujący oprócz potwierdzenia zakupu, posiadał także nr świadectwa IUNG. Wtedy ma pewność ,że zakupił i wykorzystał nawóz, który jest dopuszczony do stosowania w rolnictwie ekologicznym.

Ewidencja zbiorów produktów roślinnych uwzględnia: datę zbioru, ilości  zebranego produktu i jego status (ekologiczny, w okresie konwersji, nieekologiczny), numer działki, z której został zebrany oraz przeznaczenie zebranego produktu  (sprzedaż, zasiew, pasze, potrzeby własne).

 W rejestrze zabiegów agrotechnicznych powinno być udokumentowane prowadzenie wszystkich działań agrotechnicznych, np.: nawożenie, zabiegi ochrony, użyte środki ochrony, użyte nasiona. Mogą być one prowadzone na druku zalecanym przez ARiMR lub innym. W przypadku nawożenia mineralnego jak i stosowania obornika od zwierząt konwencjonalnych, wymagana jest aktualna analiza glebowa. Dokument ten uznaje się za aktualny, jeżeli analiza została wykonana nie później, niż cztery lata wstecz.

Rejestr składowania produktów ekologicznych, czyli tzw. stan magazynowy dokumentuje z jaką  datą, w jakiej ilości i z jakim statusem został wprowadzony produkt do gospodarstwa. Istotne jest odnotowanie, jakie ma on przeznaczenie, np. na sprzedaż, potrzeby własne. Dodatkowo trzeba  odnotować  stan magazynowy po wykonaniu tych czynności. Wpisy muszą być wykonywane na bieżąco. 

Rejestr sprzedaży produktów zawiera informację, z jaką datą, w  jakiej ilości i z jakim statusem  produkt został sprzedany  odbiorcy, oraz numer certyfikatu, na podstawie którego został sprzedany.

Jeśli producent sprzedaje produkt  ekologiczny (umieszczony na certyfikacie) innemu odbiorcy ekologicznemu, który podlega systemowi kontroli przez JC, należy podać, że produkt został sprzedany  w jakości ekologicznej.

Fakt zakupu środków do produkcji rolnej oraz sprzedaży produktów ekologicznych musi być potwierdzony dowodem zakupu lub sprzedaży. Na dowodzie sprzedaży produktów na rynku ekologicznym trzeba też umieścić adnotację, że zostały one sprzedane w jakości EKO. Sprzedaż produktów musi być odnotowana w rejestrze sprzedaży.

Producenci, którzy dostarczają produkty w jakości ekologicznej do odbiorców ekologicznych (np. do zakładów przetwórczych, do skupu) muszą prowadzić rejestr działań transportowych. Dokument ten powinien zawierać nazwę i ilość transportowanego produktu, opis opakowania (np. skrzynka, paleta), dane pojazdu (otwarty , zamknięty), dane odbiorcy oraz informację o dokumencie towarzyszącym podczas transportu(faktura, certyfikat).

Nie jest wymagane prowadzenie tego rejestru u producentów, którzy sprzedają produkty ekologiczne do odbiorców konwencjonalnych.

Producenci prowadzący produkcję zwierzęcą metodą ekologiczną zobowiązani są do prowadzenia dodatkowych rejestrów.

Rejestr zwierząt przybywających do gospodarstwa rolnego. Zawiera on informacje na temat zwierząt, które zostały wprowadzone do gospodarstwa.: gatunku, rasy, typu użytkowego, numeru  identyfikacyjnego, wieku, płci. Podaje się też liczbę wprowadzanych zwierząt, datę przybycia lub urodzenia, czy są z  własnego gospodarstwa, czy z zakupu, a także status zwierzęcia (E – ekologiczny, K- w okresie konwersji, N - nieekologiczny).

Rejestr zwierząt opuszczających gospodarstwo rolne  zawiera informacje na temat zwierząt, które opuściły gospodarstwo (gatunek zwierzęcia, rasę zwierzęcia, typ użytkowy, numer identyfikacyjny zwierzęcia, wiek, płeć,  liczbę wprowadzanych zwierząt, wagę (w przypadku zwierząt przeznaczonych na ubój), przeznaczenie (wprowadzenie na rynek,  na własny użytek), status (E, K, N), datę opuszczenia gospodarstwa).

Rejestr zwierząt padłych. Należy w nim wpisać  informacje na temat zwierząt, które padły w gospodarstwie podając: gatunek, rasę, typ użytkowy, numer  identyfikacyjny zwierzęcia, wiek, płeć, liczbę, status (E, K, N),datę i przyczynę padnięcia.

Rejestr pasz zawiera informacje na temat rodzaju paszy lub dodatku paszowego, statusu paszy, daty i ilości wprowadzenia paszy do gospodarstwa oraz jej pochodzenie, nazwy producenta, proporcji poszczególnych składników w porcjach paszy, udziału paszy w dziennej dawce pokarmowej zwierząt. Dotyczy to zarówno pasz z własnego gospodarstwa, jak i  wprowadzanych,  pochodzących od innych producentów.

Rejestr wypasu zawiera on informacje o terminach wypasu  zwierząt na poszczególnych działkach.

Rejestr leczenia chorób i zapobiegania im oraz opieki weterynaryjnej zawiera informacje   o przebiegu leczenia, zastosowanych lekach, okresie karencji. Należy pamiętać, że okres karencji u zwierząt w produkcji ekologicznej jest dwukrotnie dłuższy niż w produkcji konwencjonalnej.

Każda JC posiada własny komplet formularzy, które udostępnia gospodarstwom ekologicznym. Producent, podlegający danej JC, dokumentuje przebieg produkcji roślinnej i zwierzęcej za ich  pomocą.

Wzory dokumentów zalecane do stosowania w gospodarstwie prowadzonym metodą ekologiczną, zostały również przygotowane przez Główny Inspektorat JHARS. Formularze te są dostępne na stronie: http://www.ijhar-s.gov.pl/index.php/wzory-rejestrow-dla-producentow.html.

Stosowanie wzorów tych formularzy nie jest obowiązkowe dla producentów ekologicznych.  Jednakże ich wykorzystanie, daje gwarancję gospodarstwom, że wszystkie wymagania przepisów regulujących zasady produkcji ekologicznej będą spełnione.

Bogdan Hanc