Od kilku lat w Polsce pojawia się szarek komośnik, który zagraża uprawom buraka cukrowego. Jest jeszcze mało znanym szkodnikiem wyrządzającym ogromne szkody na plantacjach, w szczególności we wschodnich częściach Polski gdzie od 2016 roku zagrożenie systematycznie wzrasta. W 2018 roku przekroczył już linie Wisły. Obecnie szarek komośnik rozprzestrzenia się i prawdopodobnie w najbliższych kilku latach pojawi się na pozostałych obszarach Polski.
Największe szkody powodują chrząszcze szarka komośnika w czasie wschodów roślin, kiedy temperatura gleby dochodzi do 10 0C. Uszkadzają liścienie i pierwsze liście właściwe w charakterystyczny kształcie rozpoczynające się od brzegu półksiężycowe nadgryzienia liścieni. Wyjadają tkankę liści, w wyniku czego powstają zatoki jak również podgryzają część podliścieniową, co ogranicza powierzchnie asymilacyjną, a tym samym utrudnia rozwój roślin. W dużym nasileniu często doprowadza do gołożerów, sprawiając konieczność przesiewów buraków cukrowych.
Wg „Atlasu chorób i szkodników buraka” PWRiL, dorosły okaz szkodnika to chrząszcz, z rodziny ryjkowcowatych, długości 11-16 mm, z głową wydłużoną w krótki, spłaszczony ryjek. Szaro-czarne ciało pokryte jest gęstymi szarymi do brązowych łuseczkami i włoskami. Na każdej pokrywie biegnie czarny, ukośny pasek bez łusek. Szarek występuje przede wszystkim w rejonach suchych i ciepłych, gdzie wyrządza znaczne szkody wśród wschodów i młodych siewek. Wyższa temperatura umożliwia mu wzmożoną aktywność oraz wymusza większe zapotrzebowanie na pokarm. Wysokie temperatury z długim okresem bez deszczu na wiosnę powodują opóźnienie kiełkowania i wzrost młodych roślin buraka, co powoduje wydłużenie okresu żerowania szkodnika. Masowo pojawia się po łagodnych zimach i na polach z uproszczonymi uprawami. Żeruje głównie w porze wieczornej i nocnej, w ciągu dnia chowają się w glebie (w norkach, szczelinach w ziemi, zakopywać się przy młodych roślinach). Po chłodniejszych nocach część osobników pozostaje na powierzchni gleby i wtedy łatwiej ich zaobserwować.
W okresie, kiedy buraki mają 6-8 liści, samice składają jaja kilka centymetrów pod powierzchnią gleby, w pobliżu roślin żywicielskich ( oprócz buraka żywią się chwastami np. komosą, szarłatem ). Białawe, beznogie larwy z głową żółtobrązową i z mocnym narządem gębowym gryzącym, wygryzają rany w korzeniu głównym. W ciągu lata dorastają, przebywając cały czas pod powierzchnią ziemi, a pod koniec lipca i w sierpniu przepoczwarczają się.
Jeszcze do niedawna nie było przeciwko temu szkodnikowi żadnych zarejestrowanych preparatów, można było go zwalczać środkami przeciwko pojawiającej się również w uprawie buraka cukrowego pchełce burakowej. Lecz jedynym, dopuszczonym przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, w okresie od 15 marca do 12 lipca 2019 r., chemicznym środkiem ochrony roślin jest Proteus 110 OD. Zalecana dawka środka dla jednorazowego zastosowania 0,5 -0,75 I/ha. Maksymalna liczba zabiegów w sezonie wynosi 2. Drugi zabieg należy wykonać po upływie 10 dni od pierwszego oprysku. Termin stosowania: Stosować zapobiegawczo od fazy 2 liści buraka (BBCH 12) na plantacjach o wysokim stopniu zagrożenia powyższym szkodnikiem lub interwencyjnie natychmiast po stwierdzeniu obecności szkodnika na plantacji od fazy widocznych 2 liści (BBCH 12). Pełną ochronę należy zakończyć do fazy BBCH 35 (gdy powierzchnia liści buraka pokrywa 50% powierzchni gleby. Proteus 110 OD jest środkiem owadobójczym w formie zawiesiny olejowej do rozcieńczania wodą, o działaniu kontaktowym i żołądkowym. Zawiera dwie substancje czynne: tiachlopryd (związek z grupy neonikotynoidów) - 100 g/l i deltametrynę (związek z grupy pyretroidów - 10 g/l). W roślinie działa systemicznie. Należy jednak na bieżąco śledzić zakres rejestracji insektycydów, aby w chwili planowanych zabiegów zwalczania korzystać z aktualnego stanu rejestracji.
Próg ekonomicznej szkodliwości dla szkodnika wynosi:
- podczas wschodów buraka: 1–2 chrząszcze/4 siewki,
- w fazie 4 liści buraków: 1–2 chrząszcze/roślinę.
Opracowano na podstawie „Atlasu chorób i szkodników buraka” PWRiL i informacji zawartych w Zezwoleniu MRiRW na stosowanie śor.
Fot. Zbigniew Obrocki
Opracował: Mariusz Kupisz
