W programie XV Międzynarodowej Konferencji Sadowniczej „Jagodowe Trendy 2019” zaprezentowano cykl wykładów poświęconych orzechom jadalnym (orzeszki pistacjowe, arachidowe, piniowe, migdały, nerkowce), ze szczególnym uwzględnieniem uprawianych w Polsce orzechów laskowych i włoskich.
Pani dr Iwona Szot i Pan dr Tomasz Lipa z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie przedstawili walory użytkowe owoców orzecha włoskiego i leszczyny oraz biologię - opis botaniczny w ciekawy sposób porównując je między sobą. Podkreślano prozdrowotne właściwości liści i owoców orzecha włoskiego w działaniu bakteriobójczym i grzybobójczym, o wykazują również właściwości przeciwzapalne, odtruwające i ściągające. Jedzenie orzechów włoskich poprawia trawienie, obniża poziom cholesterolu i ciśnienie krwi oraz zmniejsza ryzyko powstawania zakrzepów i chorób nowotworowych. W kosmetologii orzechy włoskie wykorzystuje się w produkcji wszelkiego rodzaju balsamów koloryzujących, kremów, maseczek oczyszczających i leczniczych. Największe jednak zastosowanie mają orzechy w przemyśle spożywczym i cukierniczym służąc do produkcji chałwy i wyrobów cukierniczych często z udziałem czekolady. Z drewna orzecha produkuje się wysokiej jakości meble i parkiety.
Światowym liderem w produkcji jak i konsumpcji orzechów włoskich są Chiny: z produkcją 1 mln ton i konsumpcją 1,1 mln ton - muszą więc jeszcze importować. Na drugim miejscu w produkcji pozostają Stany Zjednoczone blisko 700 tys. ton, za nimi Unia Europejska z 115 tys. ton (Włochy, Francja, Grecja, Hiszpania). Goni te państwa Ukraina - z poziomem zbiorów 100 tys. ton oraz Ameryka Południowa - głównie Chile z produkcją 100 tys. ton.
W Polsce zbiory orzechów włoskich na poziomie około 1000 ton nie pokrywają krajowego zapotrzebowania. Wymagany jest więc import orzechów do Polski. Propozycją na zmiany w rynku orzecha włoskiego w Polsce jest wystąpienie Pana Tomasza Kaczorowskiego z Firmy PROJEKT ORZECH, który omówił obecną sytuacją orzecha włoskiego w Polsce. Profesjonalne sady z wartościowych odmian dopiero powoli powstają. Na rynku dominują owoce dzikie – zbierane z dzikich drzew - siewek generatywnych, które powtarzają cechy rośliny matecznej zaledwie w 70%. Jakby dołączyć do tego zmienność już istniejących drzew o zmiennym genotypie, a zatem w wyglądzie i innych cech\ użytkowych: kształt skorupki jej grubość, wypełnienie, kolor jądra, termin zbioru, łatwość łuskania na najcenniejsze tzw. połówki – to rysuje się rzeczywisty obraz postępującej niemożności osiągania wyrównanego materiału do zbioru i handlu. Rozwiązaniem jedynie słusznym i skutecznym, wobec powyższego jest potrzeba założenia nowych plantacji orzecha z materiału szkółkarskiego uszlachetnianego wegetatywnie, na podkładkach Juglans nigra i Juglans regia odmianami szlachetnymi o dużej WGO (wartość gospodarcza odmiany) i OWT (odrębność wyrównanie i trwałość).
Jakimi cechami powinnyśmy się kierować wybierając odmiany do swojego gospodarstwa?
- Wytrzymałość na mróz zimowy
- Odporność na przymrozki wiosenne
- Odporność na choroby
- Wygląd orzechów w łupinie
- Rozmiar łupiny plus 32 mm , orzechy kalibrowane
- Wielkość plonu
- Jakość i wygląd ziarnka w łupinie po wyłuskaniu
Pan Tomasz Kaczorowski zaproponował strukturę odmianową nowo zakładanych sadów w części opartą na węgierskich selektach – Milotai 10 i Milotai Plenny rozpoznawalny przez odbiorców w sieci LIDL, Mars, U 02,Lublin-1 . Franquette spotykany w sieci BIEDRONKA i inne.
Poszukiwane przez konsumentów na początku zbioru owoce duże tzw. Jacki również mogą być uprawiane , ale w ilościach umożliwiających ich sprzedaż do bezpośredniego spożycia – nie nadają się do przechowywania.
Odmiany orzecha włoskiego dostępne w Polskich szkółkach dr Iwona Szot, dr Tomasz Lipa UP w Lublinie
Nazwa |
Pochodzenie |
Kształt orzecha |
Opis skorupy |
Opis miąższu |
Dojrzewanie |
Inne cechy |
Apollo |
Czechy |
Średniej wielkości |
miękka |
Jądro dobrze wypełnia skorupę, jasnożółty delikatny smak |
3dek. IX |
Bardzo plenny |
Broadview |
Kanada |
Średniej wielkości jajowaty |
Miękka łatwo odchodząca |
Smaczny, słodki |
poł. IX |
Dość wytrzymały na przymrozki, nadaje się do suszenia, samopylny |
Jupiter |
Czechy |
Średniej wielkości jajowaty |
Miękka łatwo odchodząca |
Jasny, smaczny, intensywny słodki |
k.IX poł.X |
Plenny, dobrze znosi niską temperaturę |
Koszycki |
Polska |
Duzy kulisty |
Miękka krucha nie nadająca się do zbioru mechanicznego |
Żółty lekko słodki |
Poł.IX |
Podczas suszenia orzechy się rozszczelniają-jądro od razu należy wyłuskać, do uprawy amatorskiej |
Kościuszko |
Polska |
Duzy kulisty |
Miękka łatwo odchodząca |
Jądro całkowicie wypełnia skorupę, miąższ oleisty |
3dek. IX |
Dość odporny na choroby do uprawy amatorskiej |
Lake |
USA |
Średniej wielkości wydłużony |
Jasna miękka |
Jądro całkowicie wypełnia skorupę miąższ miękki słodki |
2-3dek. IX |
Nadaje się do suszenia plenny |
Leopold |
Polska |
Średniej wielkości |
Miękka |
Smaczny, słodkawy z nutą goryczki |
Poł.IX |
Odporny na choroby i mróz, dość plenny ma dekoracyjne strzępiaste liście |
Mars |
Czechy |
Duzy lub średni mocno wydłużony |
Miękka |
Jądro całkowicie wypełnia skorupę smaczny |
IX/X |
Nadaje się do suszenia, plenny samopylny, do uprawy towarowej i amatorskiej |
Mleczny wczesny |
Polska |
Duzy kulisty |
Miękka |
Bardzo smaczny, deserowy, do spożycia na świeżo |
Pocz. IX |
- |
Sajfendork |
Niemcy |
Średni lub duży kulisty |
Dość miękka |
Jadro w większości wypełnia skorupę, bardzo smaczny, typowo deserowy, słodki |
k.IX/pocz.X |
Do suszenia, plenny, średnio odporny na mrozy samopylny |
Wiśnicz czerwony |
Polska |
Bardzo duży kulisty |
Dość miękka łatwo odchodząca |
Smaczny, jądro w całości wypełnia skorupę oleisty różowy |
X |
Dość odporny na mrozy |
Pan Tomasz Kaczorowski określił dwie możliwości dla zagospodarowania zebranych owoców:
Sprzedaż orzechów w łupinie
Przychody na przykładzie odmiany Milotai 10
2017 rok: 2,5 tony/ha x cena 12,00 zł/kg = 30000 zł. z 1 ha
2018 rok: 3,2 tony/ha x cena 8,00 zł /kg = 25600 zł. z 1 ha
Zbiór mechaniczny przy użyciu kombajnu
I. Sprzedaż orzechów łuskanych
Po zbiorze i suszeniu – łuskanie orzecha ręcznie lub przy użyciu maszyn
Wydajność – ok. 50 % masy całkowitej orzecha stanowi jądro.
Łatwość łuskania i kolor jądra decyduje o przydatności odmiany do produkcji orzecha do łuskania
Decyduje frakcja łuskanego orzecha – połówki są warte najwięcej
Smak słodki
II. Osiągane ceny orzecha łuskanego 2017 r.
połówki jasne 31.00 – 34.00 zł/ kg
mix jasny 26.00 – 29,00 zł/kg
Przychód z 1 ha: 31.200 zł – 40.800 zł.
Osiągane ceny orzecha łuskanego 2018 r.
połówki jasne 24,00 – 25,00./kg
mix jasny 14,00 – 17,00 zł/kg
Przychód z 1 ha: 22.400 zł – 40.000 zł.
Wybór: czy sprzedawać orzechy w łupinie czy lepiej sprzedać po wyłuskaniu?
Cenna wskazówka:
Orzechy w łupinie w kalibrze plus 32 mm osiągają najwyższe ceny – warto sprzedać w łupinie.
Pozostałe, mniejsze orzechy przeznaczyć na łuskanie.
Pan Bogusław Potębski – przedsiębiorca, szkółkarz, zajmujący się skupem i exportem orzechów laskowych dla włoskich partnerów, w swoim wystąpieniu, zwrócił uwagę na bolączkę w obrocie orzechami, jaką jest od dwóch lat pogarszająca się jakość oferowanych do sprzedaży owoców leszczyny. Wydaje się, iż kluczem w rozwiązaniu tego problemu jest postępowanie z owocami bezpośrednio po zbiorze. Gdy orzech jest jeszcze wilgotny i niedosuszony, powinien być szybko wyeksportowany do dalszej obróbki termicznej u importera. Pozostawienie mokrych orzechów w gospodarstwie bez możliwości chłodzenia czy dostatecznego wysuszenia w oczekiwaniu na zwyżkę cen skupu jest niecelowe, gdyż znacznie pogarsza się jakość surowca.
Opracował Ścibior Marian