Selen należy do składników mineralnych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Zarówno jego nadmiar, jak i niedobór, skutkuje różnymi zaburzeniami. Bierze on udział w procesach biochemicznych i fizjologicznych. Badania wskazują, iż posiada właściwości przeciwutleniające. Jego obecność stwierdzono w enzymach ważnych związków, które chronią erytrocyty i błony komórkowe przed działaniem wolnych rodników. Dlatego też nazwany jest pierwiastkiem młodości, ponieważ zapobiega chorobom zwyrodnieniowym związanym z wiekiem.

Selen ma także działanie antywirusowe oraz przeciwzapalne. Odpowiada za prawidłowy rozwój płodu. Może nas chronić przed nowotworami, ponieważ podnosi sprawność systemu obronnego. Osoby, które spożywają produkty bogate w selen, są mniej zagrożone zachorowaniem na białaczkę, raka jajnika, płuc czy okrężnicy niż osoby, u których stwierdzono występowanie tego składnika mineralnego w niedoborze. Z obserwacji wynika, iż na terenach, gdzie gleba jest bogata w selen, mniejszy jest odsetek zachorowań na raka przewodu pokarmowego oraz jajnika. U alkoholików pierwiastek ten ochrania wątrobę przed marskością i zwłóknieniem, natomiast u palaczy skutecznie przeciwdziała toksycznemu działaniu tytoniu. Chroni naszą skórę przed szkodliwymi działaniami promieni ultrafioletowych oraz łagodzi objawy menopauzalne u kobiet.

Zapotrzebowanie na selen dla osoby dorosłej wynosi ok. 50-100 µg na dobę. Dawka dla dzieci wynosi 25 µg na dobę, 50 µg na dobę dla kobiet i 70 µg na dobę dla mężczyzn. Spożycie selenu nie powinno przekraczać 200 µg dziennie, a 450 µg tego składnika uznano za maksymalną bezpieczną dawkę. Dawką toksyczną jest dawka 600-700 µg. Uwagę zwrócić trzeba na to, że granica pomiędzy bezpiecznym spożyciem a pojawieniem się skutków zatrucia jest bardzo cienka. Osoby, które nadmiernie korzystają z suplementów diety oraz robią to w sposób nieracjonalny, są zagrożone przedawkowaniem tego mikroelementu.

Selen dostarczamy do naszego organizmu, jeżeli spożywamy produkty naturalne, które go zawierają, tj.: produkty białkowe: mleko, mięso, ryby słono- i słodkowodne, owoce morza, półtłuste mleko, a także czosnek, produkty zbożowe i orzechy. Należy mieć na uwadze, że określone ilości tego pierwiastka, który jest zawarty w żywności, tracimy poprzez niewłaściwą obróbkę kulinarną, tj. mycie, rozdrabnianie, przechowywanie oraz wielokrotne odgrzewanie. Musimy także pamiętać, że nadmiar witaminy C (syntetycznej) powoduje zmniejszenie wchłaniania selenu. Jeżeli ten mikroelement będzie połączony z węglowodanami, a w szczególności z węglowodanami prostymi, staje się trudno przyswajalny przez nasz organizm. Osoby, które spożywają duże ilości słodyczy, powinny pamiętać, że pozbawiają swój organizm tego cennego pierwiastka. Jego zawartość w żywności jest zróżnicowana, ze względu na dużą zmienność jego ilości w glebie oraz wodzie w różnych częściach świata. Polska ma gleby ubogie w selen, natomiast Finlandia wzbogaca swoje gleby nawozami z selenem.

Zbyt niski poziom tego pierwiastka w diecie powoduje: chorobe Keshan - rodzaj kardiomiopatii, Kasin-Beck - chorobę układu kostno-stawowego, osłabienie funkcjonowania układu odpornościowego, zmniejszenie płodności, martwice wątroby i trzustki, chorobę Alzheimera, uczucie lęku, niepokoju, wzrost rozwoju nowotworu, zaburzenia funkcji tarczycy. Natomiast zbyt wysoki poziom tego składnika w organizmie człowieka powoduje: niedokrwistość, wypadanie włosów, zesztywnienie kości, uszkodzenie skóry i paznokci, nudności, zmęczenie, metaliczny posmak w ustach, zawroty głowy.

Przedstawione informacje wskazują dwa oblicza selenu - prozdrowotne i toksyczne. Należy pamiętać, że jest to składnik mineralny niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu, oraz dodatkowo jego obecność pomaga w zapobieganiu rozwojowi określonych chorób, dlatego powinniśmy dostarczać go do naszego organizmu.

Anna Kiwak