W dniu 13.03.2020 roku opublikowane zostały w Dzienniku Ustaw dwie kluczowe ustawy dla zapewnienia bezpieczeństwa fitosanitarnego w Polsce:

  1. Ustawa z dnia 13 lutego 2020 roku o ochronie roślin przed agrofagami;
  2. Ustawa z dnia 13 lutego 2020 roku o Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Głównym celem przyjęcia ww. ustaw było wdrożenie do polskiego porządku prawnego przepisów prawa Unii Europejskiej – rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2016/2031 z dnia 26 października 2016 roku w sprawie środków ochrony przeciwko agrofagom roślin oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/625 z dnia 15 marca 2017 roku w sprawie kontroli urzędowych i innych czynności urzędowych przeprowadzanych w celu zapewnienia stosowania prawa żywnościowego i paszowego oraz zasad dotyczących zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia roślin i środków ochrony roślin – w zakresie rozwiązań ograniczających ryzyko zawleczenia do Polski i zadomowienia się na terenie kraju nowych, niewystępujących dotąd agrofagów – wiroidów, wirusów, bakterii, grzybów, organizmów grzybopodobnych, nicieni, owadów i roztoczy, atakujących rośliny – mogących spowodować istotne straty gospodarcze. Przyjęte ustawy mają zastąpić regulacje ustawy z grudnia 2003 roku o ochronie roślin. Obie regulacje uzupełniają się i dlatego były rozpatrywane razem.

Zagrożenie różnymi patogenami występuje w wielu krajach. Stwierdzenie obecności agrofagów w danym kraju przekłada się na możliwości eksportu płodów rolnych. Przykładem może być tu bakteria, powodująca bakteriozę pierścieniową ziemniaka. Występowanie tej bakterii w Polsce powoduje, że wysyłane do innych państw członkowskich Unii Europejskiej ziemniaki muszą spełniać dodatkowe wymagania fitosanitarne, co istotnie ogranicza polskim ziemniakom dostęp do rynku europejskiego.

Zadania z zakresu zdrowia roślin wykonywane będą, jak dotychczas, przez organy Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Organem, który będzie wykonywał kontrole spełnienia wymagań rozporządzenia 2016/2031 oraz kontrole występowania agrofagów, będzie, tak jak dotychczas, wojewódzki inspektor ochrony roślin i nasiennictwa. Wojewódzki inspektor będzie wydawał decyzje administracyjne w razie stwierdzenia występowania agrofagów kwarantannowych lub innych agrofagów podlegających obowiązkowi zwalczania. Będzie on także organem właściwym do prowadzenia urzędowego rejestru podmiotów profesjonalnych, który zastąpi rejestr przedsiębiorców, prowadzony na podstawie ustawy o ochronie roślin. Wojewódzki inspektor będzie także wydawał świadectwa fitosanitarne eksportowe oraz świadectwa fitosanitarne reeksportowe.

Przyjęte przepisy zmieniają także organizację laboratoriów Inspekcji i przeniesienie ich ze struktur wojewódzkich, w ramach wojewódzkiej administracji zespołowej na rzecz podległości Głównemu Inspektorowi Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Wiąże się to z unijnym przepisem dotyczącym akredytacji analitycznych, które będą obowiązywały od 2022 roku. 

Tomasz Przepiórka